Benfotiamina - udoskonalona witamina B1 (tiamina)

PRZEGLĄD TEMATÓW

Benfotiamina (S-benzoilotiamina) to syntetyczna pochodna naturalnej witaminy B1 (tiaminy). Powstaje podczas reakcji S-acetylowania związku wyjściowego, a w wątrobie przekształcana jest ponownie do tiaminy przez enzym tioesterazę i może być transportowana do różnych tkanek – wykrywa się ją m.in. w mózgu, mięśniach i nerkach. Benfotiamina bardzo dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, dzięki czemu jest dobrze wchłaniana po podaniu doustnym.

Dzięki takim właściwościom benfotiamina może być wykorzystywana jako źródło suplementacyjne witaminy B1, szczególnie zalecane w przypadku stwierdzenia jej niedoborów. Związek ten jest bezpieczny i nie wykazano przeciwwskazań do jego stosowania, może być podawany nawet osobom w podeszłym wieku, u których często występują różne niedobory, ale i choroby towarzyszące. W badaniach klinicznych udowodniono skuteczność stosowania benfotiaminy m.in. w leczeniu polineuropatii cukrzycowej, uszkodzenia nerwów (np. w chorobie alkoholowej), zapalenia błony podstawnej oka, dysfunkcji śródbłonka naczyń oraz uszkodzeń mięśnia sercowego, a także schorzeń przebiegających z uszkodzeniem naczyń krwionośnych.

Benfotiamina to S-acetylowa pochodna tiaminy otrzymywana syntetycznie. Podstawienie grupy acetylowej wpływa w tym przypadku przede wszystkim na zmianę rozpuszczalności benfotiaminy w stosunku do związku wyjściowego.

Witamina B1 (tiamina) to związek rozpuszczalny w wodzie. Po podaniu doustnym obserwuje się jego niską biodostępność, co jest spowodowane przez niewielkie wchłanianie w żołądku, a także zwiększone wydalanie z moczem. Z tego względu jedynie niewielka dawka tiaminy działa efektywnie w organizmie, a profilaktyczna suplementacja czy dawki lecznicze mogą okazać się nieskuteczne.

Benfotiamina jest natomiast związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach, tak więc po podaniu doustnym stwierdza się jej lepszą przyswajalność niż tiaminy. Ma również wyższą biodostępność, a po wchłonięciu zostaje przekształcona w wątrobie do związku wyjściowego, dzięki temu może spełniać w organizmie dokładnie taką samą rolę, jak tiamina.

Witamina B1 (tiamina) to związek chemiczny niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak nie jest w nim syntetyzowany, dlatego musi być dostarczany z codziennym pożywieniem. Jest to również związek rozpuszczalny w wodzie, przez co nie jest magazynowany w organizmie, a jego niedobory mogą się rozwinąć dość szybko.

Tiamina pełni w organizmie bardzo wiele ważnych funkcji. Przede wszystkim jest kluczowym związkiem w procesie zdobywania energii przez komórki, a tym samym odpowiedzialnym za ich prawidłową pracę. Inną ważną rolą tiaminy jest jej wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Dzięki odpowiedniemu stężeniu witaminy B1 impulsy nerwowe są prawidłowo przewodzone, produkowane są również odpowiednie ilości związków przenoszących informacje pomiędzy poszczególnymi elementami układu nerwowego (tak zwane neurotransmitery). Jest to również biofaktor dekarboksylazy kwasu pirogronowego, uczestniczy w przemianie węglowodanów, wspomaga prawidłową pracę układu sercowo-naczyniowego i odpornościowego.

Dodatkową i bardzo ważną w przypadku osób chorych na cukrzycę funkcją tiaminy jest hamowanie glikacji białek – patologicznego procesu spowodowanego przez podwyższony poziom cukru we krwi. Podczas glikacji powstają toksyczne dla tkanek i komórek produkty, które u diabetyków odpowiadają za rozwój wielu groźnych powikłań związanych z bezpośrednim uszkodzeniem nerwów i naczyń krwionośnych. 

Tiamina jest związkiem powszechnie występującym w popularnych i łatwo dostępnych produktach spożywczych, tak więc jedynie w przypadku osób decydujących się na restrykcyjne diety odchudzające oraz wegetarian może dojść do pierwotnych braków tej witaminy w posiłkach.

Najwięcej witaminy B1 znajduje się w roślinach strączkowych i nasionach (np. słonecznika), duże jej ilości zawiera również mięso wieprzowe, wędliny i orzechy. W celu dostarczenia organizmowi tiaminy należy w jadłospisie uwzględnić również zielone warzywa, takie jak szpinak, brokuł, por, brukselka i szparagi. Ważne jest także jedzenie kasz oraz pieczywa, najlepiej żytniego (najwięcej tiaminy znajduje się w warstwie zewnętrznej ziaren zbóż, dlatego należy zwracać uwagę, aby pieczywo i kasze czy makarony były z pełnego przemiału).

Jeśli chodzi o owoce, najwięcej witaminy B1 znajduje się w mandarynkach, bananach oraz arbuzie. Należy także jeść ryby, podroby, płatki owsiane, ziemniaki i drożdże piwne.

Ze względu na dużą zawartość tiaminy w wielu produktach spożywczych jej niedobór występuje rzadko. Zwykle diagnozowany jest na podstawie wywiadu z pacjentem: zgłaszania charakterystycznych objawów lub czynników ryzyka. Stężenie tiaminy można również oszacować za pomocą badań lub dzięki ocenie jej wydalania z moczem.

Dość częsta jest sytuacja, gdy tiamina (lub jej pochodna, lepiej przyswajalna benfotiamina) podawana jest w profilaktyce i leczeniu niektórych chorób. Takie postępowanie może być również niezbędne w przypadku stosowania przewlekle niektórych leków, np. preparatów moczopędnych, leków zobojętniających kwas solny, przeczyszczających, antydepresyjnych i wybranych antybiotyków.

Do najważniejszych wskazań do suplementacji witaminy B1 należą: zapalenie wielonerwowe, stany zapalne i porażenia nerwów, rwa kulszowa, niektóre schorzenia ośrodkowego układu nerwowego, alkoholizm, polineuropatia cukrzycowa, zaburzenia sercowo-naczyniowe, uszkodzenia wątroby, półpasiec, zaburzenia trawienia oraz depresja.

Zgodnie z istniejącymi zaleceniami w procesie terapeutycznym osobom dorosłym podaje się dużo większe dawki tiaminy niż te wynikające z dziennego zapotrzebowania (wynosi ono 1-15 mg dziennie). Dawki lecznicze sięgają nawet 25-100 mg na dobę (u dzieci 10-25 mg na dobę). Zapobiegawczo natomiast stosuje się 3-9 mg na dobę u dorosłych i 0,5-1,5 mg u dzieci. 

Suplementację preparatami witaminy B1 (lub jej pochodnej, lepiej przyswajalnej benfotiaminy) zaleca się w przypadku stwierdzenia jej niedoboru w organizmie. Decyzję taką można podjąć na podstawie charakterystycznych objawów, do których należą zaburzenia czucia (mrowienie, pieczenie i przeczulica), ogólne zmęczenie czy zaburzenia nastroju, ale również po wykonaniu odpowiednich badań z krwi lub ocenie wydalania tiaminy z moczem.

W takich sytuacjach lekarz decyduje o podaniu odpowiedniej dawki tiaminy – profilaktycznej 3-9 mg na dobę u dorosłych i 0,5-1,5 mg na dobę u dzieci lub leczniczej 25-100 mg na dobę u dorosłych i 10-25 mg na dobę u dzieci.

Doustne stosowanie preparatów witaminy B1 zaleca się również pomimo braku jednoznacznego stwierdzenia jej niedoboru u osób z określonych grup ryzyka, do których należą osoby odchudzające się, alkoholicy, diabetycy, sportowcy, osoby spożywające duże ilości kawy i herbaty, osoby starsze, pacjenci po zabiegach chirurgicznych, chorzy na nowotwory, kobiety w ciąży oraz matki karmiące, wegetarianie, a także osoby pracujące fizycznie i sportowcy wyczynowi.

Tiaminę stosuje się także w leczeniu różnych schorzeń neurologicznych, przede wszystkim tych przebiegających z porażeniem i uszkodzeniem nerwów obwodowych, oraz w chorobach sercowo-naczyniowych, problemach z trawieniem, a także w zaburzeniach nastroju. 

© 2016 Woerwag Pharma Polska Sp. z o. o. - Informacje zamieszczone na stronie internetowej nie stanowią profesjonalnej porady medycznej ani instrukcji użycia produktów leczniczych. W żadnym wypadku treści zamieszczone na stronie internetowej nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Przed użyciem produktów leczniczych prezentowanych na stronie pacjent musi skonsultować się z lekarzem i farmaceutą oraz zapoznać się z informacją dołączoną do leku. Pełne informacje dotyczące produktów leczniczych prezentowanych na stronie internetowej znajdują się w Charakterystyce Produktu Leczniczego oraz w ulotce dołączonej do produktu leczniczego. Proszę również zwrócić uwagę na informacje dotyczące praw autorskich.