Biofaktory to niezbędne dla zdrowia mikroskładniki odżywcze. Ich niedobór może prowadzić do poważnych zaburzeń w organizmie człowieka, jak również powoduje groźne powikłania.
Biofaktory to niezbędne dla zdrowia mikroskładniki odżywcze. Ich niedobór może prowadzić do poważnych zaburzeń w organizmie człowieka, jak również powoduje groźne powikłania.
DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ - PRZEGLĄD TEMATÓW
Biofaktory to substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są to witaminy, minerały i pierwiastki śladowe, takie jak magnez, cynk i żelazo, jak również substancje o działaniu zbliżonym do witamin (np. kwas alfa-liponowy lub biofaktor Q10), aminokwasy, kwasy tłuszczowe i pochodne ekstraktów roślinnych. Niektóre biofaktory organizm wytwarza samodzielnie, a inne pozyskuje z pożywienia, ponieważ sam nie jest w stanie ich wytworzyć (witaminy). Co ciekawe, niektóre biofaktory w wysokich stężeniach mogą mieć właściwości terapeutyczne, lecznicze (np. Benfogamma).
Biofaktory odgrywają kluczową rolę w reakcjach biochemicznych w naszym organizmie, są niezbędne do prawidłowego przebiegu wielu procesów, jak oddychanie komórkowe, wytwarzanie energii, czy ochrona organizmu. To związki chemiczne potrzebne enzymom do katalizowania procesu chemicznego, czyli ułatwienia zajścia konkretnej reakcji biochemicznej. Enzymy bez odpowiedniego biofaktor nie są zdolne do przeprowadzania reakcji biochemicznej ze względu na specyficzne warunki panujące w ludzkim organizmie (niska, jak na warunki chemiczne temperatura naszego ciała, niskie ciśnienie). Z tego powodu opracowane zostały zalecane wartości dziennego spożycia tych poszczególnych katalizatorów reakcji, które mają pokrywać zapotrzebowanie umożliwiające zajście procesów biochemicznych w tak skomplikowanym i trudnym środowisku, jakim jest ludzki organizm. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele biofaktorów towarzyszy nam każdego dnia. Żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, odpowiedzialnej za transport tlenu do komórek. Witamina C wspomaga wchłanianie żelaza z pożywienia, przyspiesza procesy gojenia i ma właściwości przeciwutleniające. Niektóre biofaktory, jak witamina C i cynk, wzmacniają działanie układu odpornościowego. Witamina D, która de facto jest hormonem, a nie witaminą, ponieważ organizm wytwarza ją samodzielnie pod wpływem światła społecznego, ułatwia wchłanianie wapnia, fosforu i magnezu w jelitach oraz pełni wiele innych ważnych funkcji. Witamina D jest niezbędna, by organizm mógł wykorzystywać wspomniane pierwiastki jako budulec kości. Jest ona szczególnie potrzebna w okresie szybkiego wzrostu niemowląt. Witaminy z grupy B, takie jak witamina B1 (często nazywana też tiaminą), witamina B6, B12 i kwas foliowy, są niezbędne do właściwego działania układu nerwowego, prawidłowego metabolizmu i procesów krwiotwórczych.
Jeżeli przez długi okres organizm przyswaja niewystarczającą ilość biofaktorów, mogą wystąpić zaburzenia ważnych procesów życiowych. Pojawiają się objawy charakterystyczne dla niedoboru danej witaminy lub minerału. Niedobór żelaza (zwłaszcza u kobiet) objawia się bladością, dreszczami i ogólnym zmęczeniem. U wielu osób cierpiących na niedobór magnezu występują skurcze łydek, bolesność mięśni, nerwowość, a nawet zaburzenia rytmu serca i wzmożone napięcie mięśniowe. Niedobór witaminy D leży u podłoża różnych problemów zdrowotnych i może wywoływać bardzo różnorodne objawy ze względu na szerokie spektrum działania witaminy D i jej wpływ na gospodarkę hormonalną.
Pierwsze objawy niedoboru biofaktoru, takie jak osłabienie, zmęczenie, problemy z koncentracją i niższa wydajność, są zawsze bardzo niespecyficzne. Wiele osób lekceważy tego typu objawy, które mogą znacząco ograniczać zdolność do radzenia sobie z wyzwaniami codziennego życia.
Początkowo niegroźny niedobór biofaktoru może wywołać niebezpieczny łańcuch reakcji, z czasem mogą pojawić się nieodwracalne powikłania. Zlekceważony niedobór witamin z grupy B wywołuje zaburzenia pracy układu nerwowego i ma negatywny wpływ na procesy krwiotwórcze (zbyt niski poziom B12). Brak odpowiedniej ilości witaminy B1 w organizmie oznacza, że komórki nie mogą wytwarzać wystarczającej ilości energii, by prawidłowo funkcjonować. Niedobór i niedostateczna podaż cynku może manifestować się łamliwymi paznokciami i/lub suchą, łuszczącą się skórą. Brak cynku zwykle manifestuje się objawami opisanymi powyżej, lecz może także przebiegać bezobjawowo. Złe samopoczucie, osłabienie, zmęczenie i brak energii to alarmujące sygnały, wskazujące na konieczność wizyty u lekarza i wykonania badań. Na podstawie wyników morfologii krwi, wywiadu z pacjentem oraz po wykluczeniu innych czynników, lekarz może potwierdzić ewentualny niedobór lub niewystarczającą podaż biofaktorów zalecając odpowiednie leczenie.
W większości przypadków wystarczy przestrzegać żelaznej zasady: Żyj zdrowo!
Regularne ćwiczenia fizyczne muszą iść w parze z prawidłowo zbilansowaną dietą. W diecie bogatej w biofaktory nie może zabraknąć świeżych owoców i warzyw, produktów pełnoziarnistych, niskotłuszczowych produktów pochodzenia zwierzęcego, chudego mięsa i mleka o niskiej zawartości tłuszczu. Warto pamiętać, że nasz organizm lepiej radzi sobie z trawieniem tłuszczów pochodzenia roślinnego niż tłuszczów z produktów zwierzęcych. Eksperci radzą, by jeść co najmniej pięć porcji świeżych owoców i warzyw dziennie. Dietę warto od czasu do czasu wzbogacić o produkty zaliczane do tak zwanej „zdrowej żywności”, takie jak nasiona goji lub acerola. Również one mogą przyczynić się do zaspokojenia zapotrzebowania organizmu na wybrane biofaktory. Przykładowo najlepszym źródłem cynku jest ser i orzeszki ziemne – 100g sera Ementaler zawiera aż 4,6g cynku. Zalecane dzienne spożycie waha się od 7g u kobiet do 10g u mężczyzn. Mięso kurczaka i roszponka to doskonałe źródło kwasu foliowego. 100g świeżej roszponki zawiera 145µg kwasu foliowego, ale warzywo należy spożyć zaraz po zakupie, ponieważ długotrwałe przechowywanie niszczy kwas foliowy. Mięso kurczaka jest też dobrym źródłem witaminy B6. Z kolei witaminę B12 można znaleźć niemal wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego. W diecie wegetariańskiej i wegańskiej źródłem witaminy B12 są produkty fermentowane, takie jak kapusta kiszona lub piwo (bezalkoholowe), choć zawartość witaminy B12 jest minimalna. Witamina B1 jest składnikiem warzyw strączkowych i produktów pełnoziarnistych, przy czym zawartość tiaminy (wit. B1) w produktach spożywczych różni się zależności od sposobu przechowywania i przygotowania posiłku. Zapotrzebowanie organizmu na witaminę B1 można zaspokoić śniadaniem zawierającym pyszne musli lub zdrowe produkty pełnoziarniste, które są dodatkowo zawierają dużo magnezu. Bogatym źródłem magnezu są płatki owsiane (134mg na 100g) i pestki słonecznika (nawet 420mg na 100g). Zalecane dzienne spożycie magnezu u zdrowych dorosłych wynosi od 300 do 400mg. Zdrowy tryb życia wymaga ograniczenia lub całkowitego wykluczenia szkodliwych używek, takich jak alkohol i tytoń. Dostarczanie organizmowi wszystkich niezbędnych biofaktorów dzięki prowadzeniu zdrowego trybu życia przekłada się na większą sprawność, pomaga zapobiegać poważnym chorobom i sprawia, że czujemy się lepiej.
Profilaktyka niedoboru ważnych biofaktorów polega na spożywaniu odpowiednio zbilansowanej diety i prowadzeniu zdrowego trybu życia. Warto pamiętać, że oficjalne zalecenia w zakresie spożycia witamin, minerałów i mikroelementów z reguły dotyczą zapotrzebowania u zdrowych osób. Niekiedy organizm potrzebuje znacznie wyższych dawek wybranych biofaktorów, w zależności od wieku, płci, aktywności fizycznej, stylu życia (spożywania alkoholu, palenia), przyjmowanych leków, itp. Ponadto w określonych sytuacjach, jak przewlekła choroba lub w razie zaburzeń wchłaniania, zapotrzebowanie organizmu na biofaktory może znacząco wzrastać. Wówczas nawet najzdrowsza dieta nie jest w stanie zapewnić wystarczającej zawartości biofaktorów, co może doprowadzić do niedoborów wymagających podawania leków. Na szczęście w wielu przypadkach można odpowiednio wcześnie rozpoznać czynniki ryzyka i zastosować skuteczną profilaktykę.
W okresie ciąży i karmienia piersią wzrasta zapotrzebowanie na wiele biofaktorów, takich jak żelazo, magnes i kwas foliowy. Dzieci i osoby często narażone na stres także potrzebują więcej niektórych z mikroskładników. Wyższych dawek biofaktorów potrzebują też osoby starsze, które spożywają mniej pokarmów i cierpią na zaburzenia wchłaniania związane z zaawansowanym wiekiem, są tym samym bardziej narażone na objawy niedoboru tych substancji. Kolejną grupą wysokiego ryzyka są weganie, którzy są szczególnie narażeni na niedobory witaminy B12, zawartej głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego..
Długotrwałe przyjmowanie niektórych leków może hamować wchłanianie określonych biofaktorów lub nasilać ich wydalanie. Z czasem mogą pojawić się objawy ich niedoboru. Lista takich leków jest bardzo długa i są na niej zarówno doustne środki antykoncepcyjne, jak i niektóre leki przeciwcukrzycowe, czy leki obniżające ciśnienie. Terapia często trwa latami. Przewlekłe przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych, jak metformina, może powodować niedobór witaminy B12, który na dłuższą metę może prowadzić do parestezji i anemii. Stosowanie niektórych doustnych leków antykoncepcyjnych sprzyja niedoborom witaminy B6 i kwasu foliowego oraz magnezu. Niedobór tych biofaktorów może skutkować uszkodzeniem naczyń krwionośnych, zwiększać ryzyko zakrzepicy i chorób sercowo-naczyniowych. Wielu ginekologów zaleca, by pacjentki przyjmujące doustne środki antykoncepcyjne rzuciły palenie, które może nasilać te objawy.
Pierwszym elementem walki z niedoborem biofaktorów jest przestrzeganie odpowiednio zbilansowanej diety i prowadzenie zdrowego trybu życia. Niestety nie zawsze nasze codzienne posiłki pokrywają dobowe zapotrzebowanie na witaminy, minerały oraz mikroelementy – w tym właśnie celu stworzona została kategoria preparatów określana terminem :suplement diety”, których zadaniem jest uzupełnienie niedoborów wynikających ze ubogiej diety. Należy jednak pamiętać, że suplementy diety są przeznaczone dla osób zdrowych, zatem zawierają małe dawki biofaktorów mające na celu uzupełnienie dobowego deficytu danego biofaktoru.
Zupełnie inaczej sytuacja wygląda u osób z rozpoznanym przez lekarza niedoborem jakiegoś biofaktoru, które wymagają leczenia. Zaburzenia wchłaniania, zwiększone wydalanie, przewlekła choroba i niektóre leki powodują, że zalecane dzienne dawki zawarte w suplementach są zbyt małe i lekarz powinien rozważyć zastosowanie leku. Organizm takich osób potrzebuje znacznie wyższych dawek wybranych biofaktorów. Znaczący wzrost zapotrzebowania sprawia, że nawet najzdrowsza dieta, czy suplement, nie jest w stanie zapewnić wystarczającej zawartości biofaktorów wymagając podawania znacznie większych ilości jako dawek terapeutycznych, czyli leczniczych. Niedobór biofaktorów może być rozpoznany na podstawie wyników badań krwi i/lub wywiadu z lekarzem. Duża dawka lecznicza umożliwia efektywne uzupełnienie brakującej witaminy lub minerału w dość krótkim czasie. Przyjmowanie odpowiednich dawek biofaktorów pozwala szybko uzupełnić niedobory i uniknąć poważnych powikłań.
Należy jednak zaznaczyć, że każda terapia wymaga indywidualnej konsultacji z lekarzem.
© 2016 Woerwag Pharma Polska Sp. z o. o. - Informacje zamieszczone na stronie internetowej nie stanowią profesjonalnej porady medycznej ani instrukcji użycia produktów leczniczych. W żadnym wypadku treści zamieszczone na stronie internetowej nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Przed użyciem produktów leczniczych prezentowanych na stronie pacjent musi skonsultować się z lekarzem i farmaceutą oraz zapoznać się z informacją dołączoną do leku. Pełne informacje dotyczące produktów leczniczych prezentowanych na stronie internetowej znajdują się w Charakterystyce Produktu Leczniczego oraz w ulotce dołączonej do produktu leczniczego. Proszę również zwrócić uwagę na informacje dotyczące praw autorskich.
